“All children deserve to be seen and heard. But they need people who have eyes to really see them and ears to really listen to them, especially when they are hiding inside………” C.

DIS – Dissociatieve IdentiteitsStoornis

Hoe ontstaat DIS?
Officiële diagnose
Kenmerken
Soorten alters
Verhaal van een overlevende
Songtekst

Dissociatie

De dissociatieve identiteitsstoornis (die we vroeger meervoudige persoonlijkheidsstoornis noemden) valt, zoals de naam al aangeeft, onder de dissociatieve stoornissen. Dissociatie is een verdedigingsmechanisme van de menselijke geest om zich te beschermen tegen overweldigende traumatische ervaringen.

Als je zulke ervaringen meemaakt, kun je je niet verweren tegen de enorme angst, pijn en heftige emoties die hiermee gepaard gaan en je staat machteloos. Je kunt deze overweldigende negatieve ervaring niet plaatsen en integreren in je leven en persoonlijkheid.

Officieel (volgens het diagnostisch handboek DSM IV) is een dissociatieve stoornis dan ook een stoornis in de integratieve functies van identiteit, geheugen of bewustzijn. De traumatische ervaring wordt dus niet geïntegreerd maar in stukjes opgeslagen. Zo kunnen bijvoorbeeld beelden, geluiden, geuren en gevoelens allemaal apart worden opgeslagen in het geheugen. De traumatische ervaring wordt als het ware ‘begraven’ in het onbewuste. Je hebt er dan geen bewuste herinnering meer aan. De ervaring wordt gescheiden opgeslagen, soms zelfs heel versplinterd. Zo kun je je soms bijvoorbeeld alleen een beeld herinneren zonder verhaal of gevoel of geluid of geur. En een andere keer herinner je je alleen een geur of een geluid.

En al lijkt het trauma totaal vergeten omdat je het je niet meer bewust kunt herinneren, toch kun je er veel last van hebben door nachtmerries, angsten, herbelevingen en extreem emotionele reacties op dingen die voor anderen heel gewoon zijn.

Dissociatie is dus een ontsnappingsmogelijkheid van de menselijke geest, om zich geestelijk en emotioneel te onttrekken aan overweldigende pijn. Bijvoorbeeld: een kind dat steeds weer seksueel misbruikt wordt, kan zich daar lichamelijk niet aan onttrekken, dus zal ze gaandeweg proberen zich psychisch en gevoelsmatig ‘weg te maken’ zodat ze het niet meer bewust meemaakt. Als je dissocieert, onttrek je je dus aan pijnlijke herinneringen.

Hoe ontstaat DIS?

Factoren die meespelen bij het ontstaan van DIS zijn:

• Een vermogen om goed te kunnen dissociëren
• Zeer ernstige traumatische ervaringen vanaf de vroege kindertijd, d.w.z. overweldigende gebeurtenissen die door het kind als levensbedreigend ervaren worden, waaraan het kind niet kan ontkomen en waartegen het zich niet kan verzetten. Een duidelijk voorbeeld hiervan is seksueel geweld.
• Verwaarlozing. Het kind staat er alleen voor en krijgt van niemand steun. Het groeit op in een situatie vol geweld, misbruik en mishandeling en er is niemand die het kind geborgenheid geeft. Niemand die het kind helpt.
  

Als je dit tot je door laat dringen, wordt het wel duidelijk dat een kind in zo’n situatie een afweermechanisme als dissociatie nodig heeft. Het zou zulke traumatische ervaringen nooit bewust kunnen verwerken. Bovendien is wat er gebeurt voor een kind totaal onbegrijpelijk en heel verwarrend. Het kind heeft geen basis op grond waarvan het zich kan ontwikkelen. Het trauma wordt afgesplitst van het bewustzijn, zeker als het trauma zich regelmatig herhaalt of er komen andere traumatische ervaringen bij. Een deel van het bewustzijn wordt dan afgesplitst en ontwikkelt zich onder druk van de traumatische ervaringen tot een deelpersoonlijkheid waar het kind zich niet bewust van is. Het kind kan zo verder leven zonder de overweldigende herinneringen van de traumatische ervaringen.

Kenmerkend voor DIS is dat de eerste splitsing van het bewustzijn al tot stand is gekomen voordat het kind de kans heeft gehad zijn of haar eigen identiteit te ontdekken en te ontwikkelen. Je kunt ervan uit gaan dat iemand met DIS voor het vijfde jaar zulke ernstige traumatische ervaringen heeft meegemaakt dat hij of zij toen al begonnen is zich op te splitsen.

De persoonlijkheid heeft zich niet kunnen ontwikkelen tot één geheel. Hij of zij heeft geen kans gekregen een zelfbewustzijn (een sense of self), een ik-gevoel, te ontwikkelen. Door de extreme trauma’s worden steeds meer delen van het bewustzijn afgesplitst en ontstaan er meerdere deelpersoonlijkheden en identiteiten binnen die ene persoon, die zich niet meer bewust is van de trauma’s, want die herinneringen worden ‘gedragen’ door de andere deelpersoonlijkheden (of alters) die door amnesie (geheugenverlies) wat betreft de trauma’s gescheiden zijn van de hoofdpersoon.

* Klik hier om terug te gaan naar het begin van de pagina

Officiële diagnose

De officiële criteria voor DIS (Dissociatieve IdentiteitsStoornis) zijn volgens de DSM-IV (diagnostisch handboek):

• De aanwezigheid van twee of meer duidelijk te onderscheiden identiteiten of persoonlijkheidsdelen, die elk hun eigen manier hebben van denken over en omgaan met de omgeving en zichzelf.
  
  
• Tenminste twee van deze deelpersoonlijkheden nemen regelmatig de controle van het gedrag over.
  
  
• Er is een onvermogen om zich belangrijke persoonlijke informatie te herinneren, wat niet verklaard kan worden door vergeetachtigheid.
  
  
• De stoornis is niet het gevolg van fysiologische effecten van drugs of alcohol, of van een medisch probleem. Bij kinderen: de symptomen kunnen niet verklaard worden door fantasiespel.
  
  

Kenmerken

Iemand met DIS heeft ‘gaten’ in het geheugen, hij of zij heeft amnesie (geheugenverlies) voor dingen van vroeger, kan zich vaak grote delen van het verleden niet herinneren.

Hij of zij kan ook ‘tijd kwijt zijn’, d.w.z. dat er in het heden dingen gebeuren waar de persoon zich niets van kan herinneren omdat de afsplitsing van andere persoonlijkheidsdelen zo volledig is, dat wanneer een andere deelpersoonlijkheid (alter) de controle overneemt en dingen doet, de persoon zich niet kan herinneren wat er is gebeurd, maar de tijd is wel voorbij gegaan en hij of zij is dan dus tijd kwijt. In dat geval is de persoon zich niet bewust van het bestaan van de alters. Sommige alters kunnen wel contact met elkaar hebben en anderen weer niet. Dat kan allemaal verschillen per persoon.

Het kan ook zijn dat de persoon zich wel bewust is van het bestaan van alters. Dan is de persoon er wel bij als een alter de controle overneemt en kan dan wel zien en horen wat er gebeurt, maar heeft er geen controle over en kan niet ingrijpen.

Wanneer er gewisseld wordt van persoonlijkheid noemen we dat ‘switchen’. Switchen kan plaatsvinden door triggers, d.w.z. dat er delen van het trauma omhoog komen door wat er in en om de persoon heen gebeurt. De situatie doet voor de persoon weer denken aan het trauma en het kan zo zijn dat de persoon geen onderscheid meer kan maken tussen het heden en het verleden en dan komt de alter naar buiten die nodig is in die situatie.

Elke alter kan een eigen geschiedenis hebben, een eigen zelfbeeld, een eigen identiteit, een eigen naam e.d. Alters kunnen van elkaar onderscheiden worden zijn door bijv. hun naam, hun geslacht (meisjes en jongens kunnen binnen één persoon bestaan), leeftijd, manier van praten, woordenschat, algemene kennis of een bepaalde emotie die voor een bepaalde alter kenmerkend is. Ook kunnen alters een verschillende smaak hebben, in elk opzicht. Ze vinden verschillende dingen mooi, bijv. wat betreft inrichting van het huis of kleding, en wat de één lust, lust de ander helemaal niet!

Er is zelfs uit onderzoek gebleken dat er ook lichamelijke verschillen kunnen zijn tussen alters, zoals bijv. de kleur ogen, tolerantie voor pijn, gevoeligheid voor allergische reacties en astma, en hoe goed ze kunnen zien. De hoofdpersoon heeft misschien een bril nodig, terwijl een bepaalde alter geen enkel probleem heeft met zien en juist beter ziet zonder bril. Bepaalde medische problemen zijn alleen maar van toepassing op bepaalde alters en op anderen weer niet.

Sommige alters kunnen last hebben van pseudo-epileptische aanvallen of toevallen.

De verschillende alters komen in verschillende situaties naar boven, afhankelijk van hun functie, om bijv. te beschermen of ze komen naar boven omdat de persoon zich weer in een situatie bevindt die doet denken aan bepaalde traumatische ervaringen.

Sommige alters zijn sterker dan anderen en kunnen makkelijker de controle overnemen, ten koste van anderen.

Iemand met DIS hoort vaak stemmen, die afkomstig kunnen zijn van de verschillende alters of het kunnen herbelevingen zijn van wat door de daders tegen hen gezegd is, of opdrachten waarmee ze geprogrammeerd zijn.

Mensen met DIS hebben vaak een grote angst om in de spiegel te kijken, omdat ze zichzelf niet herkennen. Ze hebben geen ik-gevoel en kunnen niet begrijpen dat zij degene zijn die ze in de spiegel zien. Elke alter kan ook weer een eigen zelfbeeld hebben, een duidelijk innerlijk beeld van hoe hij of zij eruit ziet en dat klopt vaak helemaal niet met wat ze in de spiegel zien. “Dat ben ik niet.” En veel mensen met DIS schrikken dan ook als ze zichzelf in de spiegel zien.

Zo is het ook met het lichaam. Een kind-alter dat haar eigen lichaam ziet, zal schrikken omdat het een volwassen lijf is, terwijl ze toch nog maar een kind is?

Dat is heel beangstigend en verwarrend en leidt ook vaak tot nog meer vervreemding van het eigen lichaam. “Die benen zijn veel te groot. Die zijn niet van mij.”

Het kan zo zijn dat de DIS in de kindertijd duidelijk aanwezig was door de ernstige trauma’s waaraan het kind blootstond, en dat als het kind opgroeit de DIS niet meer zo duidelijk is, totdat de herinneringen weer in het bewustzijn terugkeren en de persoon weer middenin de traumatische gebeurtenissen uit het verleden zit, door allerlei herbelevingen en lichaamsherinneringen. In de tussentijd kan DIS dus verborgen zijn, maar de persoon leeft dan wel met amnesie, heeft dan dus geen herinneringen aan wat er in de kindertijd is gebeurd.

DIS gaat vaak gepaard met symptomen van o.a.:

- Posttraumatische Stress Stoornis (bijv. nachtmerries, schrikreacties, flashbacks)
- Angst en paniekstoornissen, fobieën
- Depressie
- Overmatig gebruik van alcohol en drugs
- Seksuele problemen
- Eetstoornissen
- Slaapstoornissen
- Suïcidaal gedrag
- Zelfbeschadigend gedrag
- Agressie
- Borderline persoonlijkheidsstoornis (zelfbeschadiging, impulsiviteit, plotselinge veranderingen in relaties)
- Lichamelijke klachten, veel pijn

* Klik hier om terug te gaan naar het begin

Soorten alters

Er zijn verschillende soorten alters te onderscheiden en ik wil er hier een aantal noemen:

Baby’s, die vaak alleen maar huilen van kou, pijn en honger
Kinderen van beide geslachten (ontstaan al naar gelang dat nodig of veiliger was tijdens het misbruik of in andere traumatische situaties)
Helpers die kunnen beschermen tegen gevaren en deze zo vroeg mogelijk kunnen herkennen en af te weren of de gevolgen ervan innerlijk te verzachten
Alters die de herinneringen aan de verschillende trauma’s bewaren
Alters die een bepaalde functie vervullen, innerlijk, naar buiten toe of bijv. in de maatschappij
Waarnemers, die vaak alles weten wat er is gebeurd en overzicht hebben over wat er van binnen gebeurt, maar zelf niks voelen
Alters die zich met de dader(s) vereenzelvigd hebben, die gevormd zijn naar het voorbeeld van de dader(s) en in het innerlijk verdere schade aanrichten of anderen aandoen wat hen is aangedaan
‘Cult alters’, d.w.z. alters die een bepaalde taak in de sekte moeten vervullen en geheel ten dienste staan van de sekte.

* Klik hier om terug te gaan naar het begin

Verhaal van een overlevende

Laura hield haar adem in en luisterde naar het kraken van de trap. Haar hart bonsde in haar keel. Ze kroop diep onder de dekens en begroef haar hoofd in het kussen.

De deur piepte toen hij werd geopend en Maria kroop verstijfd tegen de muur. Ze voelde hoe de dekens van haar werden weggetrokken en iets zwaars haar dwingend aanraakte en naar zich toetrok.

Piep schreeuwde van binnen, maar er klonk geen geluid. Haar oogjes waren stijf dicht en ze voelde een diepe steek in haar buik. Piep kon zich niet bewegen. Als een kleine pop lag ze stil en bevroren op haar rug. Het zware boven haar was verstikkend. Piep hapte naar lucht, maar kon geen adem krijgen. In haar hoofdje werd alles zwart en Piep gleed langzaam weg in het zwarte niets.

Maria rilde toen ze alleen en verlaten in haar bed zat. Het bed was nat en vies en tussen haar benen zat bloed. De kamer was donker en het huis was stil. Maria stond op en trok de vieze lakens van het bed. Ze waste zich en deed wat gedaan moest worden. Maria had geen pijn. Maria dacht en voelde niets. Ze kroop diep onder de dekens en probeerde in slaap te vallen. Maria had het koud, maar hoe diep ze ook wegkroop, ze kon niet meer warm worden.

Laura werd wakker van de harde bellen van de wekker. Ze gaapt en het kost haar moeite om wakker te worden. Snel maakt ze zich klaar om naar school te gaan en ze rent de deur uit.

Stilletjes kijkt Laura uit het raam als ze de uitkomst van haar som niet weet. Haar hoofd staat niet naar sommen vandaag. Alles wat er in komt lijkt er net zo hard weer uit te vliegen vandaag. De juf kijkt en gauw buigt Laura zich weer over haar schrift. Ze bijt op haar potlood en schrijft gauw het antwoord op.
© juniper art.

* Klik hier om terug te gaan naar het begin

Songtekst.

All the pieces of Mary

All the pieces of Mary go round,
like a wheel of misfortune inside her brain.
All the pieces of Mary go round,
’till she finds somebody who can take the pain.

All the pieces of Mary go round,
it starts with a stare and then she’s gone away.
All the pieces of Mary go round,
maybe she’ll be gone away for good some day.

What’s the matter, she’s so fragile’
she gets shattered, she goes crazy,
from the clatter in her head, poor Mary.

All the pieces of Mary go round,
like a wheel of misfortune inside her head.
All the pieces of Mary go round,
she can float and fly up above her bed.

All the pieces of Mary go round,
it’s a cast of characters for all occasions.
All the pieces of Mary go round,
like a carnival ride in her imagination.

Don’t remind her, she goes backwards,
if you find her clock is broken,
it’s much kinder just to wait for Mary.

Her amnesia is her only anesthesia,
she’s so glad her memory ‘s so bad, isn’t it Mary?

All the pieces of Mary go round,
she just can’t remember what she can’t forget.
All the pieces of Mary go round,
’til she burns right down like a cigarette.

All the pieces of Mary go round,
now she’s all grown up with no place to go.
All the pieces of Mary go round,
where they’ll stop no one can know.
(Julie miller. Van de cd; Blue pony, hightone records.)

Klik hier om terug te gaan naar het begin